İskelet Kası Fibril Tipleri

02.10.2017/Pazartesi

Herkese merhaba,

Bu hafta, kas fizyolojisi konusundan devam ediyoruz…

Bugün, vücutlarımızın neden benzer antrenmanlara farklı yanıtlar verdiğinin fizyolojik nedenlerinden biri hakkında bilgi vereceğiz…

Konu, tam olarak kas fibril türleri ve bunların her insandaki farklı genetik dağılımı ile alakalıdır.  O halde, bakalım bu fibril türleri nelermiş ve vücuttaki dağılımları nasılmış…

Kas Fibril Türleri

İskelet kas lifleri; morfolojik, fizyolojik ve histokimyasal(doku kesitlerinin çeşitli boyalar kullanılarak incelenmesi tekniğine verdikleri yanıt) özelliklerine göre birbirlerinden ayrılır. Kas lifleri, morfolojik olarak çap ve renk bakımından farklılıklar gösterir. Beyaz kas lifleri, kalın; kırmızılar ise, ince çaplıdır. (…) İskelet kası lifleri, damar zenginliği bakımından da birbirinden farklıdır. Beyaz kas liflerinin etrafında az sayıda kapiller damar(kılcal damarlarla birlikte vücuttaki en küçük kan damarlarından biri) bulunmasına karşılık, kırmızı kas lifleri kapillerden çok zengindir. (Öner J, Öner H.).

Kas lifleri kontraksiyon(kasılma) hızı ve metabolik özelliklerine dayandırılarak Tip I ve Tip II şeklinde sınıflandırılmıştır. (…) Çoğu kas içinde iki tip kas lifinin de karışımı bulunur, fakat bir tip genellikle baskındır. Tip II kas liflerinin de kendi içinde Tip IIa ve Tip IIb olarak ikiye ayrılmaktadır (Akalın, T. C., 2013):

Yani vücutta 2 tür iskelet kası fibrili bulunur:

• Yavaş kasılan kas fibrili (Tip I)
• Hızlı kasılan kas fibrili (Tip II)

Yavaş kasılan fibril (Tip I) özellikleri:

• Yavaş kaslara çoğu kez içlerindeki fazla miktarda miyoglobinin hafifçe kırmızı renk vermesi nedeniyle ‘kırmızı kaslar’ da denir,
• Kolay yorulmazlar ancak büyük kuvvet de oluşturmazlar,
• Daha küçük alana sahiptirler,
• Fazla mitokondriye sahiptirler,
• Yüksek aerobik, düşük anaerobik kapasiteleri vardır,
• Uzun süreli, düşük şiddetli aktivitelerden sorumludurlar.

! Maraton gibi sporlar, kas kütlesinin çok büyük oranı Tip I Kas Lifi Tipi kaslardan oluşan atletler tarafından yapılmaktadır.

Hızlı kasılan fibril (Tip II) özellikleri:

• Hızlı kaslardaki miyoglobinin eksikliği onlara beyazımsı görünüm kazandırdığından bunlara, sıklıkla ‘beyaz kas’ denir,
• Büyük kuvvet oluşturur ancak çabuk yorulurlar,
• Yüksek anaerobik kapasiteye, düşük aerobik kapasiteye sahiptirler,
• Kısa süreli, yüksek şiddetli aktivitelerden sorumludurlar.
• Kendi içinde 2 türe ayrılırlar: IIa ve IIb.

1. IIa fibriller, tip IIb’den daha fazla mitokondriye sahiptir, ‘hızlı oksidatif’ olarak adlandırılır. Kısa-orta süreli aktivitelerde, orta-yüksek kuvvet üretirler,
2. IIb fibriller ise ‘glikolitik’ olarak adlandırılır, bunların da oksidatif özellikleri olmasına rağmen yavaş kasılan fibrillerin sahip olduğu aerobik kapasiteye ya da dayanıklılığa sahip değildirler. Aşırı kısa aktivitelerde, ani ve yüksek kuvvet üretimini sağlarlar.

Fibrillerin bazı özellikler tablosu:

Tip I                      Tip IIa                       Tip IIb 

Kas lif çapı                                 Küçük                     Büyük                      Büyük 

Yorgunluk direnci                     Çok                         Az                           Az 

Kuvvet üretimi                         Düşük                     Yüksek                    Yüksek 

Dayanıklılık                                  Fazla                       Az                            Az 

Kasılma-Gevşeme Hızı           Yavaş                       Hızlı                          Hızlı 

Vücutta fibril tipleri dağılımı

Bireylerin fibril dağılımı, genetik olarak belirlenmiştir.

Hızlı ve yavaş kasılan fibrillerin vücuttaki dağılımında 2 ayrım vardır:

• Bir bireyde yavaş ve hızlı kasılan fibrillerin dağılımı, kas grubuna göre değişiklik gösterir. Örneğin, quadriceps ile karşılaştırıldığında bicepste hızlı ve yavaş fibrillerin yüzdesi farklıdır.
• Bir kasta hızlı ve yavaş kasılan fibrillerin oranı da kişiden kişiye değişir.

Bu farklılıklar ise kişilerin sürat-kuvvet ve dayanıklılık performanslarındaki kapasitelerine etki eder.

İskelet kası tipleri antrenman yaparak birbirine dönüştürülebilir mi?

Kuvvet antrenmanları, bu iki tip kası birbirlerine dönüştürmez. Ancak antrenman türüne bağlı olarak IIa tip fibrillerinin, oksidatif ya da glikolitik kapasitesini arttırmak mümkündür.

Kas fibril tipi dağılımında kadın-erkek vücutları arasında fark var mıdır?

Erkeklerde Tip 2 lifler genellikle Tip 1 liflerden daha büyüktür. Erkeklerin tersine, kadınlarda Tip 1 lifler daha büyük çapa sahiptirler. Yapılan çalışmalarda, erkekler ve kadınlar arasındaki farklılığın kas çeşidine bağlı olduğu gösterilmiştir. Örneğin vastus lateralis kasında Tip 1 ve Tip 2 liflerin çapları arasında önemli bir farklılık yoktur. Biceps kasında erkeklerde tip 2 liflerin oranı daha fazladır, oysa kadınlarda hemen hemen eşittir (Öner J, Öner H.).

Sportif aktivite çeşitleri ile kas fibril tipleri ilişkisi 

Güç ve sürat gerektiren sporlarda Tip II liflerinin fazlalığı, dayanıklılık gerektiren sporlarda ise Tip I liflerinin fazlalığı avantajdır.

Uzun süreli koşucularda Tip I lifler, daha çok büyür. Birçok araştırmacı, ağırlık kaldırma gibi güç uygulamalarından sonra Tip I liflerde genişleme kaydetmişler, bununla beraber özellikle Tip II liflerde hipertrofi olduğunu göstermişlerdir. Kısa mesafe koşucularında ise, uzun mesafe koşucularının tersine, Tip II liflerin miktarı kontrollere göre daha fazladır (Öner J, Öner H.).

Üst düzey spor yapan sporculara baktığımızda, kas lifi tiplerinin ne kadar belirleyici olduğunu gözlemleyebiliriz. Bir maratoncunun vücudunda yüzde 80’e varan oranda Tip I kas lifi tipi bulunabilmektedir. Bu durum, onu uzun mesafelerde son derece dayanıklı hale getirir. Bir sprinter (100 metre koşucusu) ise asla uzun mesafe koşamaz, ancak yoğun Tip II kas lifleri sayesinde ani çıkış yapabilir ve muazzam yüksek hızlara ulaşabilir (Akalın, T. C., 2013).

Kaynakça:

Personal Fitness Trainer. Blue Vision Fitness Akademi.

Akalın, T. C., (2013). Ankara. Elit Sporcularda Anjiyotensin Dönüştürücü Enzim ve İskelet Kas Geni Alfa-Aktinin 3 Gen Polimorfizminin İncelenmesi. T.C. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi.

Koz, M., İskelet Kasının Fonksiyonel Özellikleri, Kas Lif Tipleri, Kas Duyu Organları ve Hareketin Kontrolü. 80.251.40.59/sports.ankara.edu.tr/koz/fizyoloji/kas.pdf

Öner J., Öner H., İskelet Kası Lifi Tipleri. Histoloji ve Embriyoloji AD, Akdeniz Üniversitesi Veteriner Fakültesi, BURDUR http://www.turkiyeklinikleri.com/article/tr-iskelet-kas-lifi-tipleri-7231.html